Wat is de toegevoegde waarde van een professioneel registermaker?

Door gesprekken met uitgeverijen, schrijvers, familie en vrienden merken we als registermakers vaak dat ons vak slecht begrepen wordt. Het algemene beeld lijkt te zijn dat registermakers een lijstje woorden krijgen aangeleverd waarbij alleen de paginanummers “ingevuld” moeten worden: een oersaaie bezigheid die net zo goed door een computer gedaan kan worden. Toen ik tijdens een boekpresentatie vertelde dat ik het register had geschreven, kon ik op veel medelijden van het publiek rekenen – volledig onterecht.

Het maken van registers is een schitterend vak. Registermakers volgen een intensieve training, worden begeleid door mentors, blijven op de hoogte van ontwikkelingen in hun vak en besteden een groot gedeelte van hun werktijd aan onderzoek en het oplossen van puzzels. Ze houden van hun werk – veel registermakers blijven doorwerken tot (na) hun pensioen.

In deze serie “Een boekje open over registers” zal ik uitleggen wat de toegevoegde waarde van goede registers is en vertellen hoe registermakers eigenlijk te werk gaan. In dit eerste blog in deze serie richt ik me op de rol van de registermaker zelf.

Professionele organisaties

De oudste professionele organisatie voor registermakers is de Society of Indexers, die in 1957 in Engeland is opgericht.[1] Er zijn ook organisaties in Australië en Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika, de Verenigde Staten, China, Canada, Duitsland en Nederland. Vertegenwoordigers hiervan komen meerdere keren per jaar samen om te vertellen over de stand van zaken in hun land op registergebied en om te overleggen over samenwerking.[2] Deze organisaties bieden training en continuing professional development aan, organiseren congressen over het vak, publiceren boeken en brengen collega’s samen voor overleg en vragen.

Resources

Registermakers uit al deze landen schrijven artikelen voor het vakblad, The Indexer, dat elk kwartaal verschijnt.[3] Er zijn verschillende mailgroepen en fora voor algemene vragen over registers, voor vragen over specifieke soorten boeken en publicaties en over software, en één waar je je register kunt laten beoordelen door collega’s. Collega’s houden ook podcasts en blogs bij over het werk.[4]

Elke serieuze registermaker heeft wel een flinke stapel boeken over het vak. Er zijn talloze werken met algemene informatie over het werk, specifieke boeken over namenregisters, over registers over een bepaald onderwerp (zoals rechten) en meer filosofische boeken over hoe je te werk moet gaan om de structuur van de tekst goed over te brengen in het register.[5]

Daarnaast hebben registers hun eigen standaarden, zoals ISO 999:1996 (“Guidelines for the content, organization and presentation of indexes”) en ANSI/NISO Z39.4-2021 (“Criteria for Indexes”).[6]

Internationaal zijn registermakers al decennialang algemeen geaccepteerd als professionele en cruciale spelers in het publicatieproces. Alleen Nederland loopt helaas al jaren achter.[7]

Wat doet een registermaker?

Maar wat doen registermakers nou eigenlijk? Een vraag die vaak gesteld wordt, is of we nou écht het hele boek lezen. Het antwoord daarop is: “Ja, natuurlijk!” Er bestaat een hardnekkig idee dat registermakers alleen een lijstje invullen door alle lemma’s alfabetisch af te gaan en de paginanummers te “zoeken” met behulp van software. Dit is niet hoe een goede registermaker te werk gaat, en bovendien een bijzonder inefficiënte, langzame en foutgevoelige manier van werken.[8]

Een registermaker begint met lezen bij het begin van de tekst en stopt bij het einde. Voordat het register is ingeleverd, zal zij de tekst nog meerdere keren opnieuw lezen om alle mogelijke verbanden te kunnen leggen en het register te perfectioneren. Door grondig te lezen is de registermaker in staat om de juiste concepten onder woorden te brengen, om te kunnen beoordelen op welke pagina’s substantiële informatie staat die toegevoegd moet worden en welke informatie niet substantieel genoeg is voor het register, te beoordelen of een discussie over een bepaald onderwerp over meerdere pagina’s verspreid is en als zodanig moet worden aangeduid, enzovoorts.

Herstructureren

De registermaker herstructureert de informatie uit de tekst om die vindbaar te maken voor de lezer. Hiervoor zijn kennis van het vak, de best practices en de benodigde software absolute vereisten.[9] Een goede registermaker zorgt er bijvoorbeeld voor dat:

  • belangrijke onderwerpen op meerdere plekken te vinden zijn door het gebruik van synoniemen, zie– en zie ook-verwijzingen;
  • lemma’s niet worden gevolgd door ellenlange rijen met paginanummers, maar dat deze waar nodig worden onderverdeeld in heldere sublemma’s;
  • lemma’s inhoudelijk correct gestructureerd zijn, waardoor lezers de informatie op de juiste plek in het register kunnen vinden;
  • het hele register netjes gealfabetiseerd, op tijd en volgens de stijleisen van de uitgever wordt aangeleverd.

     

Specialisten

Veel registermakers zijn hoogopgeleid en vaak specialiseren ze zich in bepaalde onderwerpen. Hierdoor beschikken ze over veel kennis over de onderwerpen en kunnen ze anticiperen op welke termen de lezer zal zoeken. Registermakers kunnen makkelijk alternatieve invalshoeken bedenken en weten wanneer twee verschillende termen eigenlijk hetzelfde begrip aanduiden.

Een voorbeeld uit de praktijk: In een Engelstalig boek waar ik het register voor heb mogen maken sprak de schrijver over de “Haitian Revolution” op pagina 152, maar over “the revolution in Saint-Domingue” op pagina 167. In dit soort gevallen is het belangrijk om kennis van zaken te hebben en goed op te letten, omdat het over dezelfde revolutie gaat. In het voltooide register zijn beide paginanummers te vinden onder de lemma’s “Haitian Revolution”, “Saint-Domingue revolution” en “revolutions”.

Amateuristische registers

Onhandige registers kunnen voor de nodige hilariteit zorgen, maar ze leveren vooral frustratie en reputatieschade op.[10] Veel amateurs zijn bijvoorbeeld niet op de hoogte van de regels voor het toevoegen van namen in een register, maar experts die in het register zoeken zijn dat wél.[11] Dan is het bijzonder slordig als mensen onder het verkeerde gedeelte van hun naam in het register verschijnen – een fout die helaas vaak voorkomt. Professionele registermakers zorgen ervoor dat namen op de juiste plekken te vinden zijn en dat alle concepten op een logische manier in het register staan. Hiermee voorkom je dat potentiële kopers het boek laten liggen in de boekhandel omdat ze in het register niet hebben kunnen vinden waar ze naar op zoek waren. Daarnaast kunnen lezers die de tekst al gelezen hebben makkelijk informatie terugvinden.

Kritische blik

Een bijkomend voordeel van het inhuren van een professioneel registermaker is haar zeer kritische blik op de tekst. Het maken van een register is een van de laatste stappen van het publicatieproces. Registermakers herlezen de tekst meerdere keren en zijn constant bezig met het ordenen van informatie. Ze raadplegen zelf ook regelmatig andere bronnen als bepaalde informatie in de tekst onduidelijk is of incompleet lijkt. Daardoor vallen inconsistenties, typfouten en inhoudelijke onjuistheden snel op. Een goede registermaker levert als het nodig is een lijstje aan met suggesties en errata die nog hersteld kunnen worden voordat de tekst gepubliceerd wordt.

Passie voor het vak

Samengevat omvat het schrijven van registers veel training, denkwerk en het gebruik van allerlei bronnen. Registermakers zijn gepassioneerd over hun vak en doen het met veel liefde en plezier. Ze werken als zelfstandige in hun eigen bedrijf en zijn betrokken bij hun opdrachtgevers en hun collega’s. Door hun ervaring en kennis zijn ze zeer bekwaam in hun vak.

In het volgende blog zal ik meer vertellen over de waarde van een goed register zelf. Waarom heeft een tekst überhaupt een register nodig? Welke teksten hebben registers nodig?

________________

[1] Society of Indexers startpagina, https://www.indexers.org.uk/.

[2] “About ICRIS”, The Indexer, https://www.theindexer.org/international/about-icris/.

[3] The Indexer startpagina, https://www.theindexer.org/.

[4] Zie https://linebylineindexing.com/freelance-indexer-exchange-podcast/ en https://baindex.org/blog/ en https://www.stephenullstrom.com/blog/.

[5] Zie ook https://www.indexers.org.uk/resources/books-on-indexing/ en https://www.asindexing.org/reference-shelf/books-and-articles/.

[6] https://www.iso.org/obp/ui/#iso:std:iso:999:ed-2:v1:en en https://www.niso.org/publications/z394-2021-indexes.

[7] Zie ook Pierke Bosschieter, “Back-of-the-book indexing in the Netherlands today”, The Indexer 25(2), 86-88, https://www.liverpooluniversitypress.co.uk/doi/10.3828/indexer.2006.23.

[8] Zie wederom het artikel uit voetnoot 7.

[9] Zie voor best practices: https://www.asindexing.org/best-indexing-practices/ en voor een overzicht van de beschikbare software: https://www.asindexing.org/reference-shelf/software/.

[10] Zie voor hilarisch slechte registers David Gurtler (@GurtlerDavid), 4 januari 2023, https://twitter.com/GurtlerDavid/status/1610689527319859230 en Madelon Nanninga (@ExterIndexing), 16 oktober 2022, https://twitter.com/ExterIndexing/status/1581751617963294720 (NB Dit register is niet door mij gemaakt).

[11] Registermakers moeten bijvoorbeeld op de hoogte zijn van regels omtrent historische, heilige en fictieve personen, namen van leden van het koninklijk huis en pseudoniemen. Bovendien hebben verschillende landen verschillende regels over het sorteren van voorzetsels of de juiste volgorde van de onderdelen van de naam.